معرفت مایه حیات آدمی است و هیچ معرفتی همسانِ شناخت خداوند متعال و معرفت توحیدی نیست. به همین خاطر است که هیچ حیاتی همتای سبک زندگی توحیدی نخواهد بود تا آنجایی که امامِ عارفان حضرت علی بن ابیطالب سلاماللهعلیه معرفت توحیدی را عامل حیات و حیاتِ جان دانستهاند: «التَّوحیدُ حَیاهُ النَّفسِ».[۱]
انسان فطرتی توحیدی و خداجو دارد و زندگی موحدانه با التزام به همۀ لوازم توحیدی، رفاه آخرت و آسایش دنیا را به همراه خواهد داشت. در روزگاری که افکار و مکاتب مختلف فکری سبکهای متنوعی برای زندگی انسان پیشنهاد میدهند، شایسته است باورمندان به خداوند سبک و روشی را برگزینند که ضامن دنیا و آخرت و زندگی اَبدی آنان باشد؛ یعنی «سبک زندگی توحیدی».
نوشتار حاضر تحریری از سلسله جلسات حجتالاسلام امین شمشیری در ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲ قمری / ۱۴۰۰ شمسی است که به همت مؤسسات «آموزش عالی حوزوی حضرت امام خمینی رضواناللهتعالیعلیه» و «معنویت تمدّنساز» در بیستوهفت مجلس برگزار شده است.
هدف از برپایی این سلسله جلسات بسط توحید بهعنوان راقیترین اندیشه و تنها راهکار ریشهای کسب زندگی ابدی و ابدی شدن انسان است که با فداکاری طولانیمدت عارفان الهی که شاگردان حقیقی مکتب قرآن و عترت علیهمالسلام هستند به دست ما رسیده است.
در این سلسله نشستها تلاش شده است تا آموزههای توحیدی بهگونهای کاربردی برای محور قرار گرفتن زیستی مؤمنانه ارائه گردد. ادراک همه کاره بودن خداوند متعال، احساس حضور او، تنها به او تکیه داشتن، ندیدن خود، اسباب و دیگران و انتساب همۀ داشتهها به او تا آنجایی که فرد، خود و سایرین را تنها آینهدار و امانتدار او بداند نه بیشتر، همان راهکار توحید برای زندگی انسان است.
دورنمای بیستوهفت مجلس برگزار شده به این صورت است:
در جلسات اول تا ششم سعی شده است راهکار توحید برای خودسازی بهعنوان یکی از مهمترین وظایف آدمی تبیین گردد؛ بنابراین شش جلسه نخستین بسیار مهم هستند و ادامۀ این جلسات تنها برای افرادی مفید خواهد بود که فهم مناسبی از توحید و تفاوت آن با سایر روشهای فکری، اخلاقی و تربیتی را به دست آورند.
مجالس هفتم، هشتم و نهم پیرامون اعمال باطنی و اهمیت آن و برتر بودن اینگونه از اعمال نسبت به نوع ظاهری آن سخن میگوید. ملکوت اعمال و عبادات در این سه جلسه پرداخته و کوشش شده است برای فهم بیشتر توحید و ورود به ساحتهای دیگر آن، مخاطب را متوجه و متمرکز بر روح اعمال و نیات نماید. چراکه تنها به این واسطه است که فرد میتواند نقش عشق و ارتباط آن با عبودیت را دریابد.
مجالس دهم تا چهاردهم به اخلاص و ارتباط آن با محبت و عشق اختصاص دارد. در این پنج جلسه تلاش میشود راهکار توحید برای دستیابی به اخلاص بر بستر محبت تبیین گردد.
از نیمه ماه مبارک رمضان و به مناسبت ولادت با سعادت امام حسن مجتبی علیهالسلام جهت مجالس به سمت یکی از ارکان توحید، یعنی انسان کامل رفته است؛ بنابراین جلسات پانزدهم تا هفدهم به مبحث انسان کامل و نقش او در هستی پرداخته است. انسان کامل الگوی به فعلیت رسیدۀ استعدادهای انسان است که با سفر از عالم خاکی به بالاترین مقام عبودیت نائل آمده و قادر به تصرف در همۀ کائنات است.
جلسات هجدهم تا بیستم به مناسبت شبهای قدر به یقظه و توبه که از مراحل اولیه سلوک توحیدی و از بدایات منازل عرفان هستند پرداخته شده است.
جلسه بیستویکم در تقارن با روز جهانی قدس به توحید اجتماعی اختصاص یافته است. مجالس بیستودوم و بیستوسوم به درخواست اعضای محترم این سلسله جلسات به نشانههای صحت راه سلوک و درجات راهیافتگان به آن میپردازد. همچنین مجالس بیستوچهارم و بیستوپنجم بنا به تمایل اعضای حاضر در جلسه به مبحث مهم طهارت اختصاص یافته است.
جلسه بیستوششم که تنها بخشی از آن در کتاب آمده است مروری بر چگونگی سلوک عرفانی از ابتدا تا برخی مراحل است که استاد محترم از آن بهعنوان باور قلبی خود برای حل خلأ معنوی انسان امروزی سخن گفته است.
جلسه بیست و هفتم به مناسبت هفته معلم به استاد مطهری رضواناللهتعالیعلیه و ورود ایشان در دهه پایانی عمر به سلوک عرفانی و همچنین طرح توحیدی آن معلم شهید برای جامعه میپردازد.
هرچند بیستوهفت مجلس برگزار شده بهتناسب ایام ماه مبارک رمضان به دنبال ارائه فهمی از توحید است تا بر اساس آن فرد بتواند سبکی از زندگی توحیدی را کسب نماید اما در دو اثر دیگر استاد[۲] سلوک توحیدی بهصورت منظم و منزلبهمنزل تبیین شده است.
پینوشت:
[۱]. ابوالفتح آمدی؛ غررالحکم و درر الکلم؛ ص ۳۷.
[۲]. گنج پنهان (کوششی در کاربردی سازی معنویت مبتنی بر توحید) و هجرت معنوی.