▫️در عرفان به درستی توجه داده اند که حق تعالی دو نوع سببیت دارد ، و این دو نوع سببیت « پیوسته با هم » دارای معنای محصلی هستند : یکی آن نوع از سببیت که «سبب سازی » نامیده می شود و بر نوع تأثیر اسباب ، البته به حکم مظهریت آنان ، صحه می گذارد؛ و دیگری نوعی دیگر از سببیت که « سبب سوزی » نامیده می شود ، و حق تعالی را با هر موجودی به گونه خاص مرتبط می کند . به دقت توجه کنید که سبب سوزی غیر از «سببیت سوزی» است .
▫️عرفان هرگز سببیت را نفی نمی کند؛ زیرا خدا سبب اصلی هر چیزی است؛ بَل فقط عنایت موحد را به مبدأ اسباب متوجه می سازد و سببیت اشیای دیگر را نهان می کند .
▫️مسئله علیت اگر درست فهمیده نشود ، معمولاً نوعی شرک رقیق را در بر دارد . به این شرک رقیق ، در آیه «و ما یُؤمِنُ اَکثَر ُهُم بِالله اِلّا و هُم مُشرِکون» اشاره شده است . آدمی در مواردی با اذعان به سببیت حق تعالی ، همچنان بر این پندار است که اگر این یا آن سبب دیگر نباشد ، امر مورد نظرش تحقق نخواهد یافت .
▫️این نگاه باعث می شود سببیت آن چیز یا چیزهای دیگر در عرض سببیت حق تعالی پنداشته شود و حال آنکه نه انتساب وجود و نه انتساب کمالات وجود به هیچ چیز دیگری حقیقتاً روا نیست؛ چه رسد به اینکه آن چیز دیگر در وجود یا کمالات وجود در عرض حق تعالی شمرده شود .
#توحید_عرفانی
#علیت
📖 تحریر ایقاظ النائمین ؛ ج ۱، صص ۵۳۰ و ۵۳۱
📚 جوادی آملی (آیت الله) ؛ عبدالله؛ تحریر ایقاظ النائمین؛ نشر اسراء، قم، چاپ ۱ ، ۱۳۹۴ ه ش.