یکی از شروط عامه ادعیه و اذکار و عبادات رعایت رفق و مدارا است که اگر مراعات نشود برای سالک بسیار مضر است و نفس پَس می زند و از عبادت دلسرد می گردد. عبادت باید همیشه از سر عشق و توأم با حال إقبال باشد و انجام آن با کراهت مضرّ است.
تشخیص میزان کشش نفس و قدرت آن در برخی موارد سهل است ولی در بعضی موارد کار مشکل می شود، خصوصا وقتی که آتش عشق شعله ور شده و سالک فقط به حال فعلی خود نظر دارد و آینده را نمی بیند، در این حال از سر شوق، مدام به انواع طاعات و عبادات می پردازد و باری سنگین بر دوش نفسش می نهد، تا آنکه چون آن حالت عشق موقتی از نفسش رخت بربست، یکباره احساس خستگی شدید و بی رغبتی آن چنان بر او مستولی می گردد که حتی به عبادات جزئی و مختصر نیز تمایل نشان نمی دهد.
روی این جهت، تمییز این موارد محتاج استاد خبیر و بصیر و راه رفته است و در صورتی که دسترسی به چنین استادی نباشد باید جانب احتیاط را مراعات کرد.
یکی از شاگردان ایشان (= علامه طهرانی) از خدمتشان پرسیده بودند: آیا در حرم زیارت جامعه کبیره بخوانیم؟ فرموده بودند: بخوانید ولی هر وقت ورق زدید تا ببینید چند صفحه باقی مانده است دیگر ادامه ندهید.
از این جمله کوتاه نشان می دهد که مسأله رفق و مدارا چقدر دقیق و لطیف است و تا چه حدی باید در آن تأمل و دقت نمود.
📖 نور مجرد؛ ج۲، ص ۳۶۳.
📚حسینی طهرانی (آیت الله)؛ سید محمدصادق؛ نور مجرد، موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام، مشهد، چاپ اول، ۱۴۳۷ ه.ق.